Ο εθισμός στο Διαδίκτυο
(internetaddiction) είναι μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης, η οποία
βρίσκεται υπό εξέταση από την επιστημονική κοινότητα προκειμένου να
οριοθετηθεί, αφού η εξάρτηση από το Ίντερνετ δεν είναι ακόμη μια κλινική
οντότητα που συναντάμε σε εγχειρίδια ψυχιατρικά. Αυτή η μορφή εθισμού
ορίζεται ως «ενασχόληση με το Ίντερνετ για άντληση αισθήματος
ικανοποίησης που συνοδεύεται με αύξηση του χρόνου που καταναλώνεται για
την άντληση αυτού του αισθήματος».
Tο Ίντερνετ έχει την ικανότητα να καλύψει συγκεκριμένες ψυχολογικές ανάγκες ενός ατόμου. Ένα από τα χαρακτηριστικά του μέσου που προκύπτει από τη φύση του είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει μια «ιδανική κατάσταση εαυτού», όπου το άτομο μπορεί να εξερευνήσει διάφορες πτυχές της προσωπικότητας του χωρίς να έχει περιορισμούς και συνέπειες.
Στο Διαδίκτυο δεν υπάρχουν άμεσες συνέπειες των πράξεων, ο χρήστης μπορεί να μπει και να βγει όποτε θέλει, ενώ μπορεί να καλύψει την όποια εξωτερική εμφάνιση, αφού δεν υπάρχει, πολλές φορές, οπτική επαφή.
Ταυτόχρονα, ο έφηβος μπορεί να ενσαρκώσει διαφορετικούς ρόλους, ή να υιοθετήσει διαφορετικές ταυτότητες ανάλογα με την εκάστοτε διαδικτυακή εμπειρία, εξαιτίας της ανωνυμίας, που συνιστά κατεξοχήν χαρακτηριστικό του Διαδικτύου.
Συνήθως, τα παιδιά που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του εθισμού στο διαδίκτυο είναι αγόρια και μεγαλώνουν σε δύσκολες καταστάσεις (δυσλειτουργικές οικογένειες).
Επίσης, ο εθισμός των εφήβων στο διαδίκτυο μπορεί, επίσης να είναι το αποτέλεσμα άλλων ψυχικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας, υπερκινητικότητα και κοινωνική φοβία.
Συμπτώματα συνδρόμου απόσυρσης, όπως ψυχοκινητική διέγερση, εκούσια ή ακούσια κίνηση δακτυλογράφησης των δακτύλων του χεριού, άγχος, έμμονη σκέψη για το διαδίκτυο και όνειρα για το διαδίκτυο.
1. Κατανάλωση υπερβολικού χρόνου ή και χρήματος σε δραστηριότητες σχετικές με το διαδίκτυο (λογισμικοί, σκληροί δίσκοι κ.λ.π)
2. Μείωση λειτουργικότητας του ατόμου σε κοινωνικό, οικογενειακό αλλά και προσωπικό επίπεδο.
3. Μειωμένη επίδοση στο σχολείο λόγω των πολλών ωρών που περνάει ο έφηβος στο διαδίκτυο.
4. Σε προχωρημένες περιπτώσεις ο έφηβος δεν κοιμάται, παραμελεί την προσωπική του υγιεινή, μπορεί να σταματήσει ακόμα και το σχολείο.
5. Ακόμη, απομoνώνονται από την οικογένεια και τους φίλους τους, γίνονται επιθετικοί, μπορεί να κλέβουν χρήματα από τους γονείς για να παίζουν.
6. Τέλος, φτάνουν σε σημείο να μην τρώνε ή και το αντίθετο (να παχύνουν πολύ).
Το φαινόμενο αυτό, μπορεί να εμφανιστεί σε εφήβους κατά την πρώιμη εφηβεία (10-14 ετών) ή και σε μικρότερη ακόμη ηλικία. Είναι πιο συχνό κατά την μέση εφηβεία (15-17 ετών), κατά την οποία οι έφηβοι πειραματίζονται και σταδιακά αυτονομούνται, καθώς και κατά την όψιμη εφηβεία (> 17 ετών). Οι περισσότεροι εξαρτημένοι έφηβοι ασχολούνται με «παιχνίδια» στο σπίτι ή τα internetcafe.
Αντιμετώπιση εθισμού
Ο εθισμός από το διαδίκτυο αναγνωρίζεται πια από την ψυχιατρική κοινότητα ως ξεχωριστή ψυχοσωματική διαταραχή γι’ αυτό χρήζει ειδικής θεραπείας.
Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά κέντρα που βοηθούν τους εφήβους να ξεφύγουν από τον εθισμό τους.
Η παρακολούθηση κάθε περίπτωσης γίνεται από τετραμελή ομάδα στην οποία συμμετέχουν παιδίατρος, παιδοψυχίατρος, παιδοψυχολόγος και οικογενειακός σύμβουλος.
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας δε διακόπτεται η χρήση, αλλά ο έφηβος μαθαίνει να θέτει όρια στη χρήση και να αρχίσει και πάλι την ενασχόληση με άλλες δραστηριότητες.
Παρ’ όλα αυτά, σε περίπτωση που κάποιο από τα παιδιά αντιμετωπίζει και άλλα προβλήματα πέρα από τον εθισμό του, υπάρχει και κατάλληλη φαρμακολογία.
Σύμφωνα με μελέτες, το 1/3 από τα παιδιά ανταποκρίνεται πολύ θετικά, ειδικά όταν η εξάρτηση βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο.
Ο ρόλος των γονέων είναι πάρα πολύ σημαντικός τόσο για την πρόληψη, όσο και για την αντιμετώπιση του εθισμού των παιδιών τους από το διαδίκτυο.
Όσο αναφορά την πρόληψη το σημαντικότερο πράγμα που χρειάζεται να κάνουν οι γονείς προκειμένου να μπορούν να ελέγχουν αποτελεσματικά τη χρήση του Διαδικτύου από τα παιδιά τους, είναι να γνωρίσουν οι ίδιοι το μέσο.
Προς το παρόν, οι γονείς δε γνωρίζουν το μέσο και επιπλέον δε φαίνονται διατεθειμένοι να έλθουν σε επαφή με το Διαδίκτυο, ενώ ταυτόχρονα δεν ενδιαφέρονται για τις δραστηριότητες των παιδιών τους στο Ίντερνετ.
Ταυτόχρονα, οι γονείς θα πρέπει κάποιες φορές να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο μαζί με το παιδί, ώστε να του δίνουν τις απαραίτητες κατευθύνσεις, ενώ η εγκατάσταση κάποιων φίλτρων στον υπολογιστή μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση ακατάλληλων για το παιδί ιστοσελίδων.
Επιπλέον, είναι απαραίτητο να έχουν τεθεί κάποιες βάσεις όταν το παιδί φτάνει στην εφηβεία, να υπάρχουν δηλαδή όρια.
Για να υπάρξουν ωστόσο όρια θα πρέπει να οι γονείς να μπορούν να διαθέσουν τον απαραίτητο χρόνο, αφού είναι δύσκολο για ενοχικούς γονείς να θέσουν όρια.
Σε πιο πρακτικό επίπεδο, ο υπολογιστής είναι καλό να βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο και όχι στο δωμάτιο του παιδιού, ώστε να ελέγχεται διακριτικά η δραστηριότητα του παιδιού στο Ίντερνετ.
Ενώ, τέλος, οι γονείς θα πρέπει να συζητούν για τις διαδικτυακές διαδρομές του παιδιού τους, ώστε να έχουν πάντοτε ενημέρωση για τις ιστοσελίδες που επισκέπτεται, τα άτομα με τα οποία συνομιλεί και τις πληροφορίες που ανταλλάσει με άλλα άτομα.
Συμπεραίνοντας
Βλέπουμε λοιπόν ότι ο εθισμός του Διαδικτύου, είναι ένας σημαντικός παράγοντας ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ όλων των ηλικιών, που χρειάζεται φροντίδα και βοήθεια, αλλά κάποιες φορές και χρήση ειδικών θεραπειών για την αντιμετώπιση του.
Όπως προκύπτει από έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β' Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων "Π & Α Κυριακού", ο πιο συχνός λόγος χρήσης του Διαδικτύου από 15χρονους εφήβους είναι τα online παιχνίδια.
Τα στοιχεία ανακοίνωσε η Ανοιχτή Γραμμή για καταγγελίες για δικτυακούς τόπους "Safe Line". Σύμφωνα με την έρευνα λοιπόν το 8% των 15χρονων κάνει χρήση του Διαδικτύου πάνω από 20 ώρες την εβδομάδα και περίπου 3 στους 10 εφήβους σερφάρει σε καθημερινή βάση.
Στις ΗΠΑ, η American Medical Association, αναγνωρίζοντας το πρόβλημα έχει ξεκινήσει τις προσπάθειες για να αναγνωριστεί επίσημα ο εθισμός στα ηλεκτρονικά παιχνίδια ως ψυχολογική διαταραχή με σκοπό την επαγρύπνηση του κοινού, αλλά και την εξασφάλιση ασφαλιστικής κάλυψης για όσους διαγνωσθούν με συμπτώματα εθισμού στα video games.
Η SafeLine αναφέρει ως προειδοποιητικές ενδείξεις για τον εθισμό στο Διαδίκτυο τα παρακάτω:
Ψυχολογικά συμπτώματα:
• Αίσθηση ευφορίας όση ώρα βρισκόμαστε στον υπολογιστή.
• Είμαστε ανίκανοι να σταματήσουμε την δραστηριότητα.
• Αποζητούμε όλο και περισσότερο χρόνο στον υπολογιστή.
• Παραμελούμε οικογένεια και φίλους.
• Νιώθουμε κενοί, θλιμμένοι και οξύθυμοι όταν δεν βρισκόμαστε στον υπολογιστή.
• Λέμε ψέματα στην οικογένεια και τους φίλους μας για τις δραστηριότητες μας.
• Αντιμετωπίζουμε προβλήματα με τη δουλειά και το σχολείο.
Σωματικά συμπτώματα:
• Διατροφικές διαταραχές.
• Διαταραχές του ύπνου και αλλαγή των συνηθειών ύπνου.
• Μυοσκελετικές παθήσεις (π.χ. σκολίωση).
• Μειωμένη αθλητική δραστηριότητα.
• Ξηρά μάτια - μυωπία.
• Ημικρανίες.
• Παραμέληση προσωπικής υγιεινής.
Επιπλέον, διαπιστώθηκαν τα παρακάτω:
• 53,4% των εφήβων χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο για χρονικό διάστημα περισσότερο του ενός έτους.
• 26% ανέφερε καθημερινή χρήση.
• 8% κάνει χρήση πάνω από 20 ώρες εβδομαδιαίως.
• Τα αγόρια χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο σημαντικά περισσότερο από τα κορίτσια.
• 1% από τους εφήβους του δείγματος είχε εθιστεί στη χρήση Διαδικτύου.
• 18,2% παρουσίασε περιοδικά ή συχνά προβλήματα σχετικά με την κατάχρηση Διαδικτύου (κατάσταση πριν από το εθισμό).
• 4,2% του δείγματος είχε δεχτεί απειλές μέσω Διαδικτύου (cyber bulling victims).
Απογοητευτικά είναι τα αποτελέσματα έρευνας που έγινε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Mediappro.
Σύμφωνα με αυτά, το 64% των εφήβων χρησιμοποιεί το Ίντερνετ του σχολείου για να κατεβάζει μουσική και βίντεο, το 69,9% για να παίζει online παιχνίδια, το 38% για συνομιλίες (chatting), το 9,6% για αγορές (shopping) και μόνο το 16% για σχολικές εργασίες.
Οι κίνδυνοι από την ανεξέλεγκτη χρήση του Διαδικτύου από τους εφήβους είναι αρκετοί, γι' αυτό και σύμφωνα με τους ειδικούς είναι αναγκαία η εκπαίδευση τόσο των εφήβων όσο και των γονέων.
"Υπάρχει πλημμελής διδασκαλία του μαθήματος της πληροφορικής στα σχολεία, πλημμελής άσκηση καθηκόντων γονέων και αναλφαβητισμός στην πληροφόρηση, δηλαδή το μόνο που γνωρίζουν είναι να μπαίνουν σε απαγορευμένα site. Δεν είναι κακή η τεχνολογία, απλώς πρέπει να έχουμε την αγωγή για να προστατευτούμε από αυτήν.
Εν ολίγοις, δεν απαγορεύουμε στα παιδιά να περάσουν το πεζοδρόμιο, απλώς τα μαθαίνουμε πώς να περνούν με ασφάλεια", τόνισε η καθηγήτρια πληροφορικής της ΑΣΠΑΙΤΕ Σοφία Ασλανίδου.
Όπως σημειώνει η ίδια, το Διαδίκτυο θεωρείται επικίνδυνο γιατί είναι ανεξέλεγκτο, όμως δεν είναι περισσότερο επικίνδυνο από άλλα μέσα, στα οποία εκτίθενται οι νέοι κατά το διάβα των αιώνων.
"Όταν παίζανε πετροπόλεμο στη δεκαετία του '60, δεν ήταν λιγότερο επικίνδυνο.
Επιπλέον, στατιστικά στην Ελλάδα οι περισσότεροι θάνατοι εφήβων προέρχονται από ατυχήματα με τα μηχανάκια.
Γενικά, ο κίνδυνος είναι μέρος της εφηβικής ηδονής", προσθέτει.
Συμπτώματα εξάρτησης παιδιών
• Ο υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης,
• η μονομανία,
• η παραμέληση των υποχρεώσεων και άλλων ασχολιών,
• η απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης,
• η απομόνωση και η μείωση του χρόνου δραστηριοτήτων και του χρόνου που περνούν με φίλους,
• η επιθετικότητα,
• η μεταβολή της συμπεριφοράς,
• η αδιαφορία για πράγματα που παλιά τον/την ευχαριστούσαν,
• οι πονοκέφαλοι,
• η ξηρότητα οφθαλμών κ.ά.
Σύμφωνα με έρευνες, τα παιδιά που είναι πιο ευάλωτα να δημιουργήσουν μια «εθιστική σχέση» με τον υπολογιστή τους είναι εκείνα που ζουν με γονείς που αδιαφορούν ή είναι απόντες.
Η έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ γονέων-παιδιού και, κυρίως, η έλλειψη ποιοτικού χρόνου που πρέπει να περνούν οι γονείς με τα παιδιά τους, είναι πιθανό να οδηγήσουν στην απομόνωση του παιδιού και στην αναζήτηση, εκ μέρους του, τρόπων διαφυγής από την πραγματικότητα. Ένας από αυτούς τους τρόπους είναι η προσκόλληση στο internet και τα video games.
Επίσης, παιδιά εσωστρεφή, με έλλειψη αυτοπεποίθησης, με προβλήματα στις σχέσεις με τους συνομηλίκους τους, που δεν έχουν εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους, που νιώθουν μειονεκτικά για την εμφάνιση ή την συμπεριφορά τους, είναι πιθανό να οδηγηθούν στον εθισμό από τον ηλεκτρονικό τους υπολογιστή.
Και τούτο διότι έχουν την ευκαιρία, μέσα από ένα απρόσωπο δίκτυο:
• να εκφραστούν ελεύθερα ή να υιοθετήσουν μια ψεύτικη ταυτότητα
• να νιώσουν ότι ανήκουν σε μια ομάδα
• να καταπολεμήσουν τη μοναξιά τους
• να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των άλλων και
• να ξεφύγουν από τη δύσκολη πραγματικότητα την οποία, ίσως, βιώνουν
Και όλα αυτά, από την καρέκλα του σπιτιού τους
Χωρίς κόπο και συναισθηματική επένδυση
Χωρίς ενοχές και έλεγχο.
Είναι όμως έτσι;
Μήπως αυτό είναι πλασματικό;
Μήπως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά;
Η ευθύνη για τις επιλογές ανήκει αποκλειστικά στον καθένα μας. Δε φταίει το διαδίκτυο για τις λανθασμένες επιλογές μας. Απλώς, χρειάζεται εκπαίδευση για σωστή χρήση του internet και συνειδητοποίηση των κινδύνων, που κρύβει η αλόγιστη ενασχόληση με αυτό.
Εβδομήντα παιδιά εξαρτημένα από το Ιντερνετ, παρακολουθούνται αυτή την περίοδο στο ειδικό τμήμα που έχει δημιουργηθεί στο νοσοκομείο Παίδων Αγλαΐα Κυριακού για την απεξάρτηση των παιδιών και των εφήβων από το Διαδίκτυο.
Στο πρόβλημα της εξάρτησης των παιδιών από το Διαδίκτυο αναφέρθηκε στην ομιλία της η υφυπουργός Υγείας Φωτεινή Γεννηματά στο συνέδριο με θέμα την ασφαλή χρήση του Διαδικτύου για τα παιδιά, που οργάνωσαν σήμερα Δευτέρα στην Αθήνα το Ίδρυμα Νεότητας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου και η αντιπροσωπεία της ΕΕ στην Ελλάδα.
«'Ένα από τα σημαντικότατα προβλήματα που γνωρίζουμε και άμεσα και λόγω του Υπουργείου είναι η κατάχρηση στο Διαδίκτυο», είπε η υφυπουργός Υγείας Φώφη Γεννηματά.
«Όλα χρειάζονται ένα μέτρο, συνέχισε. Ήδη στο νοσοκομείο Αγλαΐα Κυριακού παρακολουθούνται περίπου 70 παιδιά με συμπτώματα εξάρτησης από το διαδίκτυο. Μια νέα μόδα; Αυτή είναι η εποχή και οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε και αυτή την εξάρτηση όπως οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε και όλες τις άλλες γιατί τα παιδιά αυτά παραμελούν τις δραστηριότητες τους , τις υποχρεώσεις τους, την προσωπική τους φροντίδα, τις σχολικές υποχρεώσεις ακόμα και την επικοινωνία με συνομήλικους, με τα άλλα παιδιά».
« Το Διαδίκτυο είναι μια πηγή πολύτιμη, μια πολύτιμη πηγή γνώσης, ένα εργαλείο ενημέρωσης, ροής πληροφόρησης, επικοινωνίας, διασκέδασης. Γνωρίζουμε όμως ήδη τα σημαντικά προβλήματα που μπορούν να προκύψουν από την αλόγιστη χρήση και από την έλλειψη ενημέρωσης και πληροφόρησης ιδιαίτερα σε ότι αφορά τα παιδιά μας. Και γι αυτό πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί και ευαισθητοποιημένοι. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη από το 1999 έχει εντοπίσει, έχει κατανοήσει τα σημαντικά προβλήματα που μπορεί να έχει η χρήση του Διαδικτύου και πολλά προγράμματα τρέχουν από το 2000. Πανεπιστήμια, Οργανισμοί, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις εργάζονται με στόχο να ευαισθητοποιήσουν το κοινωνικό σύνολο και να οδηγηθούμε σ ένα ασφαλές διαδίκτυο.
Θύματα του Ιντερνετ τα παιδιά
Τα προβλήματα είναι πολλά. Πριν από όλα εγώ θα έλεγα ότι είναι η πρόσβαση των παιδιών μας σε επιβλαβές υλικό. Το ξέρουμε και το γνωρίζουμε ότι μπορούν να έχουν πρόσβαση σε υλικό ρατσιστικό, βίαιο, ένα υλικό που επηρεάζει τον ψυχισμό τους αλλά και την κριτική τους ικανότητα που σε αυτή την ευαίσθητη ηλικία βρίσκεται σε ανάπτυξη. Έπειτα όλοι γνωρίζουμε ότι το Διαδίκτυο το δημιουργούμε όλοι εμείς άρα το σύνολο των πληροφοριών που μπορεί να βρει κανείς σε αυτό δεν είναι πάντα αξιόπιστο. Κι ίσως για ένα θέμα που αφορά τον καιρό ή για θέματα καθημερινότητας να μην έχει τόσο μεγάλη σημασία, αλλά για παράδειγμα μια συμβουλή που δεν είναι έγκυρη σε θέματα υγείας μπορεί να έχει ολέθρια αποτελέσματα για τα παιδιά μας .
Η παρενόχληση μέσα από το διαδίκτυο
Ταυτόχρονα η παρενόχληση μέσα από το διαδίκτυο. Μπορούν τα παιδιά να πέσουν θύματα παιδοφιλικών κυκλωμάτων ή άλλων κακόβουλων ανθρώπων και ομάδων και έχει τόσο μεγάλη σημασία να είμαστε κοντά στα παιδιά, να είναι ενημερωμένα, να υπάρχει η δική μας επιμέλεια και η φροντίδα, να υπάρχει η σωστή πληροφόρηση ώστε να μπορούν τα ίδια να προστατευτούν, να μπορούν να ξεχωρίσουν ποια είναι η αξιόπιστη σελίδα στο διαδίκτυο .
«Σκέψου πριν δημοσιεύσεις»
Δε μπορώ βέβαια να μη σταθώ στο μήνυμα , το σύνθημα του σημερινού εορτασμού που είναι «Σκέψου πριν δημοσιεύσεις» κι αυτό αφορά πριν απ όλα και όλους εμάς τους ενήλικες γιατί πολλές φορές δημοσιεύουμε στο διαδίκτυο ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, προσωπικές σκέψεις, στιγμές, ειδήσεις , κρίσεις, φωτογραφίες που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε βάρος μας, σε βάρος των παιδιών μας πλήττοντας την αξιοπρέπεια μας.
Θα ήθελα να συγχαρώ για την πρωτοβουλία σας και για τις δράσεις σας πάνω απ όλα την Αρχιεπισκοπή Αθηνών , το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς διαδικτύου αλλά και την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα γιατί όλοι μαζί , μαζί με το γονεικό κίνημα , τα συναρμόδια υπουργεία , το υπουργείο Υγείας πρέπει να φτιάξουμε ένα δίκτυο που θα εξασφαλίζει το ασφαλές διαδίκτυο για μας και για τα παιδιά μας».
Εθισμός στο διαδίκτυο. Μια νέα μορφή εξάρτησης.
Το διαδίκτυο είναι η επανάσταση της εποχής μας. Μας εισάγει σ’ έναν «μαγικό» κόσμο απίστευτων δυνατοτήτων για ενημέρωση, επικοινωνία, ψυχαγωγία και αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο που διευκολύνει την ζωή μας. Παρ' όλα αυτά η μη συνετή χρήση του εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Ένας από αυτούς είναι ο εθισμός.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ανθρώπων που περνούν ατελείωτες ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή παίζοντας παιχνίδια, κυρίως παιχνίδια ενσάρκωσης ρόλων (MMORPG) ή τυχερά παιχνίδια, συνομιλούν με αγνώστους σε δωμάτια συζητήσεων (chatrooms), συμμετέχουν σε sites κοινωνικής δικτύωσης όπως π.χ. τα facebook, myspace και γενικά ασχολούνται με το διαδίκτυο σε τόσο μεγάλο βαθμό ώστε τελικά να επηρεάζεται αρνητικά η λειτουργικότητά τους, αλλά και η σωματική και ψυχική τους υγεία.
Στη χώρα μας μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει αρκετές έρευνες πάνω στο θέμα αυτό. Όσες έχουν γίνει αφορούν κυρίως εφήβους (Σιώμος, 2008) και φοιτητές (Φράγκος, 2009) και αναφέρουν ποσοστά εξάρτησης που αγγίζουν το 8,2% και το 7,2% αντίστοιχα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα ποσοστά αυτά είναι υψηλότερα από τα ποσοστά άλλων χωρών, όπως π.χ. της Νορβηγίας, στις οποίες το ποσοστό δικτύωσης του γενικού πληθυσμού στο διαδίκτυο είναι πολύ μεγαλύτερο. Αυτό πιθανώς οφείλεται στο γεγονός ότι στις χώρες αυτές η γνωριμία με το διαδίκτυο γίνεται στο πλαίσιο μιας συντονισμένης μαθησιακής διαδικασίας μέσα από την οποία τα παιδιά μαθαίνουν να το χρησιμοποιούν σωστά και ενημερώνονται για τους κινδύνους που εγκυμονεί η κατάχρηση. Αντίθετα στη χώρα μας η όλη διαδικασία βασιζόταν στην ατομική ενασχόληση του καθενός, με αποτέλεσμα να είναι πιο εύκολο ο χρήστης να πέσει θύμα εθισμού (Σιώμος).
Μερικά από τα συμπτώματα εθισμού είναι να θέλει κανείς να περνά όλο και περισσότερο χρόνο μπροστά στον υπολογιστή, να παραμελεί τους φίλους, την οικογένειά του και τις υποχρεώσεις του για να ασχοληθεί με το διαδίκτυο και πολλές φορές να ξενυχτά για να μένει συνδεδεμένος. Επίσης το άτομο που έχει εθιστεί αισθάνεται ευφορία όση ώρα βρίσκεται στον υπολογιστή, ενώ σε αντίθετη περίπτωση νιώθει θλιμμένος, κενός ή οξύθυμος. Αντιδρά με θυμό, όταν κάποιος τον διακόπτει από την διαδικτυακή του ενασχόληση, λέει ψέματα για το πόσες ώρες περνά στο διαδίκτυο και ενώ έχει πει ότι θα μειώσει το χρόνο που ασχολείται μ’ αυτό, δεν καταφέρνει να το κάνει πράξη.
Η υπερβολική ενασχόληση όμως με το διαδίκτυο και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, πέρα από κοινωνικά, μπορεί να προκαλέσει και σωματικά προβλήματα, όπως μυοσκελετικές παθήσεις (π.χ. σκολίωση), ξηροφθαλμία, αλλαγή των συνηθειών ύπνου, μειωμένη αθλητική δραστηριότητα ή παραμέληση της προσωπικής υγιεινής. Επίσης έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με την κατάθλιψη. Το πρόβλημα πάντως είναι συχνότερο στα αγόρια, σε άτομα που είναι πιο εσωστρεφή, με χαμηλή αυτοεκτίμηση και σε παιδιά των οποίων οι γονείς τους λείπουν πολλές ώρες από το σπίτι, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει έλεγχος.
Σε ό,τι αφορά βέβαια τους ανήλικους χρήστες, το μεγάλο εμπόδιο ως προς το να ελεγχθεί και να οριοθετηθεί η ενασχόλησή τους με το διαδίκτυο είναι το «τεχνολογικό χάσμα γενεών» που υπάρχει. Ένα μεγάλο ποσοστό των γονέων είναι «ψηφιακά αναλφάβητοι» και έτσι δεν γνωρίζουν πώς να προστατεύσουν τα παιδιά τους. Αυτό που μπορούν όμως να κάνουν οι γονείς είναι να βάλλουν ένα όριο ως προς τον αριθμό των ωρών που ασχολείται το παιδί τους με τον υπολογιστή (όχι πάνω από δυο ώρες την ημέρα, σύμφωνα με την Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία), να τοποθετούν τον υπολογιστή σε κοινόχρηστο χώρο (σαλόνι) ώστε να μην απομονώνεται το παιδί και να υπάρχει έλεγχος, να χρησιμοποιούν ειδικά φίλτρα ώστε να μην υπάρχει πρόσβαση σε ακατάλληλες ιστοσελίδες (με πορνογραφικό υλικό, βία κ.τ.λ.), να ενημερώνονται και οι ίδιοι για θέματα του διαδικτύου και να συζητάνε με τα παιδιά τους για τις διαδικτυακές τους δραστηριότητες, όπως ακριβώς θα έκαναν και για οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα.
Σε καμία περίπτωση όμως οι γονείς δεν θα πρέπει να δαιμονοποιήσουν το διαδίκτυο και να απαγορεύσουν στα παιδιά τους να ασχολούνται με αυτό. Αντίθετα θα πρέπει να τα εκπαιδεύσουν για το πώς να το χρησιμοποιούν σωστά. Όπως ανέφερε και σε μια συνέντευξή της η καθηγήτρια πληροφορικής κ. Ασλανίδου «δεν απαγορεύουμε στα παιδιά να περάσουν το πεζοδρόμιο, απλώς τα μαθαίνουμε πώς να περνούν με ασφάλεια».
Για περισσότερες πληροφορίες και συμβουλές για το θέμα αυτό μπορείτε να απευθυνθείτε:
Γραμμή Βοηθείας «ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΩ», με αριθμό 800 11 800 15 (χωρίς χρέωση). Απευθύνεται σε εφήβους και τις οικογένειές τους παρέχοντας υποστήριξη και συμβουλές για θέματα που σχετίζονται με τη χρήση του διαδικτύου, του κινητού τηλεφώνου και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Δευτέρα-Παρασκευή και ώρες 09:00-15:00.
Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης. Εξειδικευμένο ψυχιατρικό ιατρείο για την αντιμετώπιση του εθισμού παιδιών και εφήβων στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και στο διαδίκτυο. Tηλ. για ραντεβού: 2310.814.780, Δευτέρα-Παρασκευή και ώρες 10:00-13:00.
Το διαδίκτυο είναι η επανάσταση της εποχής μας. Μας εισάγει σ’ έναν «μαγικό» κόσμο απίστευτων δυνατοτήτων για ενημέρωση, επικοινωνία, ψυχαγωγία και αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο που διευκολύνει τη ζωή μας.
Παρόλα αυτά η μη συνετή χρήση του εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Ένας από αυτούς είναι ο εθισμός.
Ολοένα και περισσότερες είναι οι περιπτώσεις ανθρώπων, ενηλίκων και ανηλίκων, που ασχολούνται με το διαδίκτυο σε τόσο μεγάλο βαθμό ώστε τελικά να επηρεάζεται αρνητικά τόσο η λειτουργικότητά τους, όσο και η σωματική και ψυχική τους υγεία.
Μερικά από τα σημάδια εθισμού είναι να θέλει κανείς να περνά όλο και περισσότερο χρόνο μπροστά στον υπολογιστή, να παραμελεί τους φίλους, την οικογένειά του και τις υποχρεώσεις του για να ασχοληθεί με το διαδίκτυο και πολλές φορές να ξενυχτά για να μένει συνδεδεμένος. Επίσης το άτομο που έχει εθιστεί αισθάνεται ευφορία όση ώρα βρίσκεται στον υπολογιστή ενώ σε αντίθετη περίπτωση νιώθει θλιμμένος, κενός ή οξύθυμος. Αντιδρά με θυμό όταν κάποιος τον διακόπτει από την διαδικτυακή του ενασχόληση, λέει ψέματα για το πόσες ώρες περνά στο διαδίκτυο και ενώ έχει πει ότι θα μειώσει τον χρόνο που ασχολείται μ’ αυτό δεν καταφέρνει να το κάνει πράξη.
Η παθολογική ενασχόληση με το διαδίκτυο προκαλεί και μια σειρά άλλων προβλημάτων όπως αλλαγή των συνηθειών ύπνου, μυοσκελετικές παθήσεις, ξηροφθαλμία, μειωμένη αθλητική δραστηριότητα, παραμέληση της προσωπικής υγιεινής. Παράλληλα έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με την κατάθλιψη, χωρίς όμως να έχει αποδειχθεί αν ο εθισμός προκαλεί την κατάθλιψη ή αν οι άνθρωποι που πάσχουν από κατάθλιψη είναι πιο επιρρεπείς στον εθισμό. Το πρόβλημα πάντως είναι συχνότερο στα αγόρια και σε άτομα που είναι πιο εσωστρεφή, με χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Δυστυχώς στη χώρα μας μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει αρκετές έρευνες πάνω στο θέμα αυτό. Όσες έχουν γίνει αφορούν εφήβους (Σιώμος, 2008) και φοιτητές (Φράγκος, 2009) και αναφέρουν ποσοστά εξάρτησης που αγγίζουν το 8,2% και το 7,2% αντίστοιχα. Πάντως αξίζει να σημειωθεί ότι τα ποσοστά αυτά είναι υψηλότερα από τα ποσοστά άλλων χωρών, όπως π.χ. της Νορβηγίας, στις οποίες το ποσοστό δικτύωσης του γενικού πληθυσμού στο διαδίκτυο είναι πολύ μεγαλύτερο.
Αυτό πιθανώς οφείλεται στο γεγονός ότι στις χώρες αυτές η γνωριμία με το διαδίκτυο έγινε στο πλαίσιο μιας συντονισμένης μαθησιακής διαδικασίας μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας, μέσα από το οποίο τα παιδιά μαθαίνουν να χρησιμοποιούν σωστά τα διαδίκτυο, γνωρίζοντας τους κινδύνους που εγκυμονεί η κατάχρηση. Αντίθετα στη χώρα μας η ενασχόληση με το διαδίκτυο βασιζόταν στην ατομική ενασχόληση του κάθε χρήστη με αποτέλεσμα να είναι πιο εύκολο ο χρήστης να πέσει θύμα του εθισμού.
Το μεγάλο εμπόδιο για τους γονείς ως προς το να ελέγξουν και να οριοθετήσουν την ενασχόληση των παιδιών τους με το διαδίκτυο είναι το «τεχνολογικό» χάσμα γενεών που υπάρχει, αφού πολλοί από τους γονείς είναι «ψηφιακά αναλφάβητοι» και δεν γνωρίζουν πώς να προστατεύσουν τα παιδιά τους.
Παρόλα αυτά υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να κάνουν όπως: οριοθέτηση ως προς τον αριθμό των ωρών που ασχολείται το παιδί τους με τον υπολογιστή (όχι πάνω από δυο ώρες την ημέρα σύμφωνα με την Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία), ο υπολογιστής να τοποθετείται σε κοινόχρηστο χώρο (σαλόνι) ώστε να μην απομονώνεται το παιδί και να υπάρχει έλεγχος, να χρησιμοποιούνται ειδικά φίλτρα από τους γονείς ώστε να μην υπάρχει πρόσβαση σε ακατάλληλες ιστοσελίδες (με πορνογραφικό υλικό, βία κ.τ.λ.), ενασχόληση και ενημέρωση των γονέων για θέματα διαδικτύου, να συζητάνε με τα παιδιά τους για τις διαδικτυακές τους δραστηριότητες όπως θα έκαναν και για οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα.
Σε καμία περίπτωση όμως οι γονείς δεν θα πρέπει να δαιμονοποιήσουν το διαδίκτυο και να απαγορεύσουν στα παιδιά τους να ασχολούνται με αυτό. Αντίθετα θα πρέπει να τα εκπαιδεύσουν για το πώς να το χρησιμοποιούν σωστά. Όπως ανέφερε και σε μια συνέντευξή της η καθηγήτρια πληροφορικής κ. Ασλανίδου «δεν απαγορεύουμε στα παιδιά να περάσουν το πεζοδρόμιο, απλώς τα μαθαίνουμε πώς να περνούν με ασφάλεια».
Πηγή: e-psychology.gr
Στις ήδη υπάρχουσες μορφές εξάρτησης και εθισμού, που αφορούν κατά βάση χρήση ουσιών, έρχεται να προστεθεί ο εθισμός σε ένα μέσο, που μάλιστα απαιτεί έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση από ειδικούς. Την περασμένη εβδομάδα η Επιτροπή Έρευνας και Τεχνολογίας συνεδρίασε προκειμένου να ενημερωθεί για τις διαστάσεις που λαμβάνει ο εθισμός στο Διαδίκτυο στη χώρα μας. Ο κ. Δημήτρης Καφετζής, καθηγητής Παιδιατρικής και διευθυντής της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β' Πανεπιστημιακής Παιδιατρικής Κλινικής και η κ. Άρτεμις Τσίτσικα, επιστημονική υπεύθυνος της Μονάδας, παρουσίασαν τα αποτελέσματα της πρώτης σχετικής έρευνας που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα παιδιών ηλικίας 15-16 ετών στην Αττική.
Στα βασικότερα συμπεράσματα της έρευνας συγκαταλέγεται, μεταξύ άλλων, ότι ποσοστό 1% των εφήβων είναι εθισμένοι στο Διαδίκτυο, ενώ 20% βρίσκεται ένα βήμα πριν τον εθισμό, ενώ η υπέρβαση των δέκα ωρών εβδομαδιαίας ενασχόλησης μπορεί να οδηγήσει σε εθισμό.
Νέα μορφή εξάρτησης ο εθισμός στο Διαδίκτυο
Ο εθισμός στο Διαδίκτυο είναι μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης, η οποία βρίσκεται υπό εξέταση από την επιστημονική κοινότητα προκειμένου να οριοθετηθεί, αφού, όπως αναφέρει η κυρία Ίλια Θεοτοκά, κλινική ψυχολόγος και παιδοψυχολόγος, η εξάρτηση από το Ίντερνετ δεν είναι ακόμη μια κλινική οντότητα που συναντάμε σε εγχειρίδια ψυχιατρικά.
Η επιστημονική υπεύθυνος της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β' Πανεπιστημιακής Παιδιατρικής Κλινικής, κ. Άρτεμις Τσίτσικα ορίζει αυτή τη μορφή εθισμού ως την «ενασχόληση με το Ίντερνετ για άντληση αισθήματος ικανοποίησης που συνοδεύεται με αύξηση του χρόνου που καταναλώνεται για την άντληση αυτού του αισθήματος».
Η ενασχόληση αυτή συνοδεύεται από επιπλέον συμπτώματα που σχετίζονται κυρίως με τη μη ενασχόληση με άλλες δραστηριότητες. Επιγραμματικά, μερικά συμπτώματα του εθισμού εφήβων στο Διαδίκτυο, σύμφωνα με την κλινική ψυχολόγο και παιδοψυχολόγο κ. Ίλια Θεοτοκά, είναι η αδιαφορία για άλλες δραστηριότητες, η μειωμένη επίδοση στο σχολείο λόγω των πολλών ωρών που περνάει ο έφηβος στο Ίντερνετ, ενώ σε προχωρημένες περιπτώσεις ο έφηβος δεν κοιμάται, παραμελεί την προσωπική του υγιεινή αλλά και αδυναμία να σταματήσει την ενασχόληση αυτή την ώρα που έχει ορίσει ο ίδιος.
Το Ίντερνετ έχει την ικανότητα να καλύψει συγκεκριμένες ψυχολογικές ανάγκες ενός ατόμου. Ένα από τα χαρακτηριστικά του μέσου που προκύπτει από τη φύση του είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει μια «ιδανική κατάσταση εαυτού», όπως ορίζει η κ. Θεοτοκά, όπου το άτομο μπορεί να εξερευνήσει διάφορες πτυχές της προσωπικότητας του χωρίς να περιορισμούς και συνέπειες.
Στο Διαδίκτυο δεν υπάρχουν άμεσες συνέπειες των πράξεων, ο χρήστης μπορεί να μπει και να βγει όποτε θέλει, ενώ μπορεί να καλύψει την όποια εξωτερική εμφάνιση, αφού δεν υπάρχει, πολλές φορές, οπτική επαφή. Ταυτόχρονα, ο έφηβος μπορεί να ενσαρκώσει διαφορετικούς ρόλους, ή να υιοθετήσει διαφορετικές ταυτότητες ανάλογα με την εκάστοτε διαδικτυακή εμπειρία, εξαιτίας της ανωνυμίας, που συνιστά κατεξοχήν χαρακτηριστικό του Διαδικτύου.
Σε ότι αφορά τους παράγοντες που οδηγούν στον εθισμό του εφήβου στο Διαδίκτυο, η κ. Θεοτοκά ξεκαθαρίζει αρχικά ότι η εξάρτηση μπορεί να είναι το αποτέλεσμα άλλων ψυχικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας και κοινωνική φοβία, μεταξύ άλλων.
Εξάλλου, το θέμα της «συνοσηρότητας», της ταυτόχρονης ύπαρξης δηλαδή άλλων διαταραχών που έχουν ως αποτέλεσμα τη συγκεκριμένη εξάρτηση είναι ζήτημα που εξετάζεται και στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας, όπως μας εξηγεί η κ. Τσίτσικα: «Βλέπουμε ότι μπορεί να υπάρχει κατάθλιψη, υπέρ - κινητικότητα και διάσπαση προσοχής ή και αυτιστική συμπεριφορά». Μάλιστα, τονίζει η επιστημονική υπεύθυνος της Μ.Ε.Υ., σε κάποιες από τις περιπτώσεις αυτές μπορεί να χρειαστεί και φαρμακοθεραπεία προκειμένου να αντιμετωπιστούν παράλληλα οι δύο διαταραχές.
Από τις περιπτώσεις των παιδιών με τα οποία έχει μέχρι σήμερα ασχοληθεί η Μ.Ε.Υ., το ένα τρίτο ανταποκρίθηκε πολύ θετικά, ειδικά όταν η εξάρτηση βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο. Όπως αναλύει η κ. Τσίτσικα, κατά τη διάρκεια της θεραπείας δε διακόπτεται η χρήση, αλλά ο έφηβος μαθαίνει να θέτει όρια στη χρήση και να αρχίσει και πάλι την ενασχόληση με άλλες δραστηριότητες. Η παρακολούθηση κάθε περίπτωσης γίνεται από τετραμελή ομάδα στην οποία συμμετέχουν παιδίατρος, παιδοψυχίατρος, παιδοψυχολόγος και οικογενειακός σύμβουλος.
Όπως με κάθε μορφής διαταραχή, δεν λείπουν τα ακραία περιστατικά, όπου ο έφηβος δεν παραμελεί απλά το περιβάλλον του, αλλά τον ίδιο του τον εαυτό, διακυβεύοντας ακόμη και τη σωματική του υγεία. Έτσι, εκτός από περιπτώσεις παιδιών που είχαν χαθεί για ολόκληρα 24ωρα σε Ίντερνετ καφέ και που εκδήλωσαν βίαιες συμπεριφορές, η Μονάδα Εφηβικής Υγείας βρέθηκε μπροστά σε παιδιά που παραμελούσαν την προσωπική τους υγιεινή, τη διατροφή τους, παραμελούσαν τον εαυτό τους σε τέτοιο σημείο που δεν άλλαζαν καν ρούχα για μέρες.
Το σημαντικότερο πράγμα που θα χρειαστεί να κάνουν οι γονείς προκειμένου να μπορέσουν να ελέγξουν αποτελεσματικά τη χρήση του Διαδικτύου από τα παιδιά τους, είναι να γνωρίσουν οι ίδιοι το μέσο. Προς το παρόν, όπως ανέλυσε η κ. Θεοτοκά, οι γονείς δε γνωρίζουν το μέσο και επιπλέον δε φαίνονται διατεθειμένοι να έλθουν σε επαφή με το Διαδίκτυο, ενώ ταυτόχρονα δεν ενδιαφέρονται για τις δραστηριότητες των παιδιών τους στο Ίντερνετ.
Ταυτόχρονα, οι γονείς θα πρέπει κάποιες φορές να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο μαζί με το παιδί, ώστε να του δίνουν τις απαραίτητες κατευθύνσεις, ενώ η εγκατάσταση κάποιων φίλτρων στον υπολογιστή μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση ακατάλληλων για το παιδί ιστοσελίδων.
Επιπλέον, όπως τονίζει η κ. Τσίτσικα, είναι απαραίτητο να έχουν τεθεί κάποιες βάσεις όταν το παιδί φτάνει στην εφηβεία, να υπάρχουν δηλαδή όρια. Για να υπάρξουν ωστόσο όρια θα πρέπει να οι γονείς να μπορούν να διαθέσουν τον απαραίτητο χρόνο, αφού είναι δύσκολο για ενοχικούς γονείς να θέσουν όρια.
Σε πιο πρακτικό επίπεδο, ο υπολογιστής είναι καλό να βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο και όχι στο δωμάτιο του παιδιού, ώστε να ελέγχεται διακριτικά η δραστηριότητα του παιδιού στο Ίντερνετ. Ενώ, τέλος, οι γονείς θα πρέπει να συζητούν για τις διαδικτυακές διαδρομές του παιδιού τους, ώστε να έχουν πάντοτε ενημέρωση για τις ιστοσελίδες που επισκέπτεται, τα άτομα με τα οποία συνομιλεί και τις πληροφορίες που ανταλλάσσει με άλλα άτομα.
του Σπύρου Μανουσέλη
Είναι ηλικίας από 12 έως 24 ετών, κυρίως αγόρια. Κάθονται κατά μέσο όρο 17 ώρες την ημέρα μπροστά στον υπολογιστή τους παίζοντας ηλεκτρονικά παιχνίδια, σερφάροντας στο Διαδίκτυο ή συνομιλώντας με τους κυβερνοφίλους τους. Πολλές φορές ξεχνάνε να φάνε ή να φροντίσουν τον εαυτό τους και έχουν χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο. Πραγματικούς φίλους δεν έχουν. Υποφέρουν από αϋπνία και μπορεί να γίνουν επιθετικοί αν κάποιος τολμήσει να τους στερήσει την αγαπημένη τους ενασχόληση.
Είναι οι «διαδικτυομανείς», άτομα που παρουσιάζουν μια νέα μορφή εξάρτησης, την εξάρτηση από τον κυβερνοχώρο, που απειλεί τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική τους υγεία. Η ολοκληρωτική καταβύθιση στην εικονική πραγματικότητα είναι ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο, που τα τελευταία χρόνια εξαπλώνεται με ταχύτατους ρυθμούς σε άτομα κυρίως νεαρής ηλικίας, τα οποία είναι πιο ευάλωτα στις πάσης φύσεως «μόδες» που εύκολα εξελίσσονται σε πραγματικές εξαρτήσεις. Είναι μάλιστα τόσο ισχυρή η γοητεία που ασκεί το ηλεκτρονικό μέσο στον υπό διαμόρφωση πνευματικό και συναισθηματικό κόσμο του εφήβου, ώστε κάθε προσπάθεια των γονέων να βάλουν φρένο σε αυτή την πρωτόγνωρη μορφή εξάρτησης αντιμετωπίζεται συχνά με υπερβολικά ξεσπάσματα θυμού ή ακόμη και βίας από την πλευρά των εφήβων.
Ο κυβερνοεθισμός δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί επίσημα από την παγκόσμια ψυχιατρική κοινότητα ως ψυχική ασθένεια, ωστόσο οι περισσότεροι ειδικοί ήδη κάνουν λόγο για μια νέα μορφή εξάρτησης (addiction), η οποία έχει πολλά από τα τυπικά χαρακτηριστικά άλλων, «αναγνωρισμένων» μορφών ψυχοσωματικής εξάρτησης, όπως π.χ. η εξάρτηση από τα ναρκωτικά: εθισμός, σύνδρομο στέρησης, απομόνωση, χαμηλή σχολική επίδοση, παραμέληση της σωματικής υγιεινής, αϋπνία, κόπωση, έλλειψη ενδιαφέροντος για τον εαυτό σου και τους άλλους, επιθετική συμπεριφορά, τάσεις αυτοκτονίας.
Στην Ευρώπη ολοένα και περισσότερες χώρες προχωρούν στη δημιουργία θεραπευτικών προγραμμάτων απεξάρτησης από την «κυβερνομανία», την πολύωρη και σχεδόν αποκλειστική ενασχόληση με την εικονική πραγματικότητα του κυβερνοχώρου.
Η πρώτη κλινική αποτοξίνωσης από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια δημιουργήθηκε στο Άμστερνταμ το 2006. Και πρόσφατα μια μεγάλη ψυχιατρική κλινική στο Λονδίνο, το Capio Nightingale Hospital, δημιούργησε ένα νέο θεραπευτικό πρόγραμμα αποκλειστικά για εφήβους που εκδηλώνουν τα τυπικά συμπτώματα του εθισμού στον υπολογιστή. Η βρετανική κλινική, η οποία ήδη παρέχει συμβουλευτική και θεραπευτική βοήθεια σε άτομα που πάσχουν από άλλες εξαρτήσεις, όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ ή η χαρτοπαιξία, προχώρησε στη δημιουργία του νέου τμήματος εξαιτίας της αυξανόμενης ζήτησης για βοήθεια από μεγάλη μερίδα γονέων, οι οποίοι έρχονται αντιμέτωποι με ένα πρόβλημα το οποίο αδυνατούν να αντιμετωπίσουν μόνοι τους. Η θεραπεία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, ατομικές και οικογενειακές συνεδρίες με ψυχιάτρους και ψυχολόγους, σωματική άσκηση στην ύπαιθρο, μαθήματα ατομικής υγιεινής και κοινωνικής συναναστροφής.
Και στην Ελλάδα τι γίνεται με τα άτομα που υποφέρουν από διαδικτυακή εξάρτηση; Γιατί βέβαια και στον τόπο μας έχουν καταγραφεί πολλά περιστατικά κυβερνοεξάρτησης. Ήδη από το 2008, η Μονάδα Εφηβικής Ιατρικής της Β’ Πανεπιστημιακής Παιδιατρικής Κλινικής στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού» αντιμετώπισε 20 περιπτώσεις εφήβων με συμπτώματα κυβερνοεθισμού.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο πρώτο Πανελλήνιο Διεπιστημονικό Συνέδριο για την Έρευνα, την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση των Κινδύνων στη Χρήση του Διαδικτύου, που πραγματοποιήθηκε στη Λάρισα τον Νοέμβριο του 2009 με πρωτοβουλία της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο, στη Θεσσαλία το ποσοστό των εθισμένων στο Διαδίκτυο εφήβων ανέρχεται σε 8,2%, ενώ σε πιο ακριτικές περιοχές, όπως η Κως και η Χίος, τα ποσοστά αγγίζουν το 11,3% και 15% αντίστοιχα. Όσο για τις μεγαλουπόλεις, Αθήνα και Θεσσαλονίκη, δεν υπάρχουν ακόμη εκτενείς μελέτες. Πάντως, σύμφωνα με την εκτίμηση του δόκτωρα Κωνσταντίνου Σιώμου, προέδρου της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο, που εδρεύει στη Λάρισα, τα
ποσοστά αυτά τοποθετούν τη χώρα μας, μαζί με την Κίνα, την Ταϊβάν και τη Ν. Κορέα, στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά εφήβων εθισμένων στο Διαδίκτυο!
Αίτια
Tο Ίντερνετ έχει την ικανότητα να καλύψει συγκεκριμένες ψυχολογικές ανάγκες ενός ατόμου. Ένα από τα χαρακτηριστικά του μέσου που προκύπτει από τη φύση του είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει μια «ιδανική κατάσταση εαυτού», όπου το άτομο μπορεί να εξερευνήσει διάφορες πτυχές της προσωπικότητας του χωρίς να έχει περιορισμούς και συνέπειες.
Στο Διαδίκτυο δεν υπάρχουν άμεσες συνέπειες των πράξεων, ο χρήστης μπορεί να μπει και να βγει όποτε θέλει, ενώ μπορεί να καλύψει την όποια εξωτερική εμφάνιση, αφού δεν υπάρχει, πολλές φορές, οπτική επαφή.
Ταυτόχρονα, ο έφηβος μπορεί να ενσαρκώσει διαφορετικούς ρόλους, ή να υιοθετήσει διαφορετικές ταυτότητες ανάλογα με την εκάστοτε διαδικτυακή εμπειρία, εξαιτίας της ανωνυμίας, που συνιστά κατεξοχήν χαρακτηριστικό του Διαδικτύου.
Συνήθως, τα παιδιά που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του εθισμού στο διαδίκτυο είναι αγόρια και μεγαλώνουν σε δύσκολες καταστάσεις (δυσλειτουργικές οικογένειες).
Επίσης, ο εθισμός των εφήβων στο διαδίκτυο μπορεί, επίσης να είναι το αποτέλεσμα άλλων ψυχικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας, υπερκινητικότητα και κοινωνική φοβία.
Συμπτώματα
Συμπτώματα συνδρόμου απόσυρσης, όπως ψυχοκινητική διέγερση, εκούσια ή ακούσια κίνηση δακτυλογράφησης των δακτύλων του χεριού, άγχος, έμμονη σκέψη για το διαδίκτυο και όνειρα για το διαδίκτυο.
1. Κατανάλωση υπερβολικού χρόνου ή και χρήματος σε δραστηριότητες σχετικές με το διαδίκτυο (λογισμικοί, σκληροί δίσκοι κ.λ.π)
2. Μείωση λειτουργικότητας του ατόμου σε κοινωνικό, οικογενειακό αλλά και προσωπικό επίπεδο.
3. Μειωμένη επίδοση στο σχολείο λόγω των πολλών ωρών που περνάει ο έφηβος στο διαδίκτυο.
4. Σε προχωρημένες περιπτώσεις ο έφηβος δεν κοιμάται, παραμελεί την προσωπική του υγιεινή, μπορεί να σταματήσει ακόμα και το σχολείο.
5. Ακόμη, απομoνώνονται από την οικογένεια και τους φίλους τους, γίνονται επιθετικοί, μπορεί να κλέβουν χρήματα από τους γονείς για να παίζουν.
6. Τέλος, φτάνουν σε σημείο να μην τρώνε ή και το αντίθετο (να παχύνουν πολύ).
Το φαινόμενο αυτό, μπορεί να εμφανιστεί σε εφήβους κατά την πρώιμη εφηβεία (10-14 ετών) ή και σε μικρότερη ακόμη ηλικία. Είναι πιο συχνό κατά την μέση εφηβεία (15-17 ετών), κατά την οποία οι έφηβοι πειραματίζονται και σταδιακά αυτονομούνται, καθώς και κατά την όψιμη εφηβεία (> 17 ετών). Οι περισσότεροι εξαρτημένοι έφηβοι ασχολούνται με «παιχνίδια» στο σπίτι ή τα internetcafe.
Αντιμετώπιση εθισμού
Ο εθισμός από το διαδίκτυο αναγνωρίζεται πια από την ψυχιατρική κοινότητα ως ξεχωριστή ψυχοσωματική διαταραχή γι’ αυτό χρήζει ειδικής θεραπείας.
Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά κέντρα που βοηθούν τους εφήβους να ξεφύγουν από τον εθισμό τους.
Η παρακολούθηση κάθε περίπτωσης γίνεται από τετραμελή ομάδα στην οποία συμμετέχουν παιδίατρος, παιδοψυχίατρος, παιδοψυχολόγος και οικογενειακός σύμβουλος.
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας δε διακόπτεται η χρήση, αλλά ο έφηβος μαθαίνει να θέτει όρια στη χρήση και να αρχίσει και πάλι την ενασχόληση με άλλες δραστηριότητες.
Παρ’ όλα αυτά, σε περίπτωση που κάποιο από τα παιδιά αντιμετωπίζει και άλλα προβλήματα πέρα από τον εθισμό του, υπάρχει και κατάλληλη φαρμακολογία.
Σύμφωνα με μελέτες, το 1/3 από τα παιδιά ανταποκρίνεται πολύ θετικά, ειδικά όταν η εξάρτηση βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο.
Ρόλος γονέων
Ο ρόλος των γονέων είναι πάρα πολύ σημαντικός τόσο για την πρόληψη, όσο και για την αντιμετώπιση του εθισμού των παιδιών τους από το διαδίκτυο.
Όσο αναφορά την πρόληψη το σημαντικότερο πράγμα που χρειάζεται να κάνουν οι γονείς προκειμένου να μπορούν να ελέγχουν αποτελεσματικά τη χρήση του Διαδικτύου από τα παιδιά τους, είναι να γνωρίσουν οι ίδιοι το μέσο.
Προς το παρόν, οι γονείς δε γνωρίζουν το μέσο και επιπλέον δε φαίνονται διατεθειμένοι να έλθουν σε επαφή με το Διαδίκτυο, ενώ ταυτόχρονα δεν ενδιαφέρονται για τις δραστηριότητες των παιδιών τους στο Ίντερνετ.
Ταυτόχρονα, οι γονείς θα πρέπει κάποιες φορές να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο μαζί με το παιδί, ώστε να του δίνουν τις απαραίτητες κατευθύνσεις, ενώ η εγκατάσταση κάποιων φίλτρων στον υπολογιστή μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση ακατάλληλων για το παιδί ιστοσελίδων.
Επιπλέον, είναι απαραίτητο να έχουν τεθεί κάποιες βάσεις όταν το παιδί φτάνει στην εφηβεία, να υπάρχουν δηλαδή όρια.
Για να υπάρξουν ωστόσο όρια θα πρέπει να οι γονείς να μπορούν να διαθέσουν τον απαραίτητο χρόνο, αφού είναι δύσκολο για ενοχικούς γονείς να θέσουν όρια.
Σε πιο πρακτικό επίπεδο, ο υπολογιστής είναι καλό να βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο και όχι στο δωμάτιο του παιδιού, ώστε να ελέγχεται διακριτικά η δραστηριότητα του παιδιού στο Ίντερνετ.
Ενώ, τέλος, οι γονείς θα πρέπει να συζητούν για τις διαδικτυακές διαδρομές του παιδιού τους, ώστε να έχουν πάντοτε ενημέρωση για τις ιστοσελίδες που επισκέπτεται, τα άτομα με τα οποία συνομιλεί και τις πληροφορίες που ανταλλάσει με άλλα άτομα.
Συμπεραίνοντας
Βλέπουμε λοιπόν ότι ο εθισμός του Διαδικτύου, είναι ένας σημαντικός παράγοντας ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ όλων των ηλικιών, που χρειάζεται φροντίδα και βοήθεια, αλλά κάποιες φορές και χρήση ειδικών θεραπειών για την αντιμετώπιση του.
Eλληνικός και παγκόσμιος ΕΘΙΣΜΟΣ
Εθισμός στο Internet: Σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα
Μετά από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στην Αττική, ένα στα πέντε δεκαπεντάχρονα παιδιά, παρουσιάζει περιοδικά ή συχνά προβλήματα σχετικά με την κατάχρηση του Διαδικτύου -ένα βήμα πριν τον εθισμό-, ενώ ήδη τέσσερις ανήλικοι παρακολουθούνται με συμπτώματα εξάρτησης από το ίντερνετ.Όπως προκύπτει από έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β' Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων "Π & Α Κυριακού", ο πιο συχνός λόγος χρήσης του Διαδικτύου από 15χρονους εφήβους είναι τα online παιχνίδια.
Τα στοιχεία ανακοίνωσε η Ανοιχτή Γραμμή για καταγγελίες για δικτυακούς τόπους "Safe Line". Σύμφωνα με την έρευνα λοιπόν το 8% των 15χρονων κάνει χρήση του Διαδικτύου πάνω από 20 ώρες την εβδομάδα και περίπου 3 στους 10 εφήβους σερφάρει σε καθημερινή βάση.
Στις ΗΠΑ, η American Medical Association, αναγνωρίζοντας το πρόβλημα έχει ξεκινήσει τις προσπάθειες για να αναγνωριστεί επίσημα ο εθισμός στα ηλεκτρονικά παιχνίδια ως ψυχολογική διαταραχή με σκοπό την επαγρύπνηση του κοινού, αλλά και την εξασφάλιση ασφαλιστικής κάλυψης για όσους διαγνωσθούν με συμπτώματα εθισμού στα video games.
Συμπτώματα και ενδείξεις
Η SafeLine αναφέρει ως προειδοποιητικές ενδείξεις για τον εθισμό στο Διαδίκτυο τα παρακάτω:
Ψυχολογικά συμπτώματα:
• Αίσθηση ευφορίας όση ώρα βρισκόμαστε στον υπολογιστή.
• Είμαστε ανίκανοι να σταματήσουμε την δραστηριότητα.
• Αποζητούμε όλο και περισσότερο χρόνο στον υπολογιστή.
• Παραμελούμε οικογένεια και φίλους.
• Νιώθουμε κενοί, θλιμμένοι και οξύθυμοι όταν δεν βρισκόμαστε στον υπολογιστή.
• Λέμε ψέματα στην οικογένεια και τους φίλους μας για τις δραστηριότητες μας.
• Αντιμετωπίζουμε προβλήματα με τη δουλειά και το σχολείο.
Σωματικά συμπτώματα:
• Διατροφικές διαταραχές.
• Διαταραχές του ύπνου και αλλαγή των συνηθειών ύπνου.
• Μυοσκελετικές παθήσεις (π.χ. σκολίωση).
• Μειωμένη αθλητική δραστηριότητα.
• Ξηρά μάτια - μυωπία.
• Ημικρανίες.
• Παραμέληση προσωπικής υγιεινής.
Επιπλέον, διαπιστώθηκαν τα παρακάτω:
• 53,4% των εφήβων χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο για χρονικό διάστημα περισσότερο του ενός έτους.
• 26% ανέφερε καθημερινή χρήση.
• 8% κάνει χρήση πάνω από 20 ώρες εβδομαδιαίως.
• Τα αγόρια χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο σημαντικά περισσότερο από τα κορίτσια.
• 1% από τους εφήβους του δείγματος είχε εθιστεί στη χρήση Διαδικτύου.
• 18,2% παρουσίασε περιοδικά ή συχνά προβλήματα σχετικά με την κατάχρηση Διαδικτύου (κατάσταση πριν από το εθισμό).
• 4,2% του δείγματος είχε δεχτεί απειλές μέσω Διαδικτύου (cyber bulling victims).
Απογοητευτικά είναι τα αποτελέσματα έρευνας που έγινε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Mediappro.
Σύμφωνα με αυτά, το 64% των εφήβων χρησιμοποιεί το Ίντερνετ του σχολείου για να κατεβάζει μουσική και βίντεο, το 69,9% για να παίζει online παιχνίδια, το 38% για συνομιλίες (chatting), το 9,6% για αγορές (shopping) και μόνο το 16% για σχολικές εργασίες.
Οι κίνδυνοι από την ανεξέλεγκτη χρήση του Διαδικτύου από τους εφήβους είναι αρκετοί, γι' αυτό και σύμφωνα με τους ειδικούς είναι αναγκαία η εκπαίδευση τόσο των εφήβων όσο και των γονέων.
"Υπάρχει πλημμελής διδασκαλία του μαθήματος της πληροφορικής στα σχολεία, πλημμελής άσκηση καθηκόντων γονέων και αναλφαβητισμός στην πληροφόρηση, δηλαδή το μόνο που γνωρίζουν είναι να μπαίνουν σε απαγορευμένα site. Δεν είναι κακή η τεχνολογία, απλώς πρέπει να έχουμε την αγωγή για να προστατευτούμε από αυτήν.
Εν ολίγοις, δεν απαγορεύουμε στα παιδιά να περάσουν το πεζοδρόμιο, απλώς τα μαθαίνουμε πώς να περνούν με ασφάλεια", τόνισε η καθηγήτρια πληροφορικής της ΑΣΠΑΙΤΕ Σοφία Ασλανίδου.
Όπως σημειώνει η ίδια, το Διαδίκτυο θεωρείται επικίνδυνο γιατί είναι ανεξέλεγκτο, όμως δεν είναι περισσότερο επικίνδυνο από άλλα μέσα, στα οποία εκτίθενται οι νέοι κατά το διάβα των αιώνων.
"Όταν παίζανε πετροπόλεμο στη δεκαετία του '60, δεν ήταν λιγότερο επικίνδυνο.
Επιπλέον, στατιστικά στην Ελλάδα οι περισσότεροι θάνατοι εφήβων προέρχονται από ατυχήματα με τα μηχανάκια.
Γενικά, ο κίνδυνος είναι μέρος της εφηβικής ηδονής", προσθέτει.
Συμπτώματα εξάρτησης παιδιών
• Ο υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης,
• η μονομανία,
• η παραμέληση των υποχρεώσεων και άλλων ασχολιών,
• η απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης,
• η απομόνωση και η μείωση του χρόνου δραστηριοτήτων και του χρόνου που περνούν με φίλους,
• η επιθετικότητα,
• η μεταβολή της συμπεριφοράς,
• η αδιαφορία για πράγματα που παλιά τον/την ευχαριστούσαν,
• οι πονοκέφαλοι,
• η ξηρότητα οφθαλμών κ.ά.
Συμπεραίνοντας
Το θέμα είναι να ελέγχεις τον εαυτό σου και να καταλαβαίνεις πότε υπερβαίνεις το κανονικό. Αν δεν τα νιώθεις αυτά τότε έχεις αρχίσει να επηρεάζεσαι και να «αυτοκαταστρέφεσαι»… χωρίς να το καταλαβαίνεις.Το Προφίλ του Εξαρτημένου Ατόμου από το Διαδίκτυο
Σύμφωνα με έρευνες, τα παιδιά που είναι πιο ευάλωτα να δημιουργήσουν μια «εθιστική σχέση» με τον υπολογιστή τους είναι εκείνα που ζουν με γονείς που αδιαφορούν ή είναι απόντες.
Η έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ γονέων-παιδιού και, κυρίως, η έλλειψη ποιοτικού χρόνου που πρέπει να περνούν οι γονείς με τα παιδιά τους, είναι πιθανό να οδηγήσουν στην απομόνωση του παιδιού και στην αναζήτηση, εκ μέρους του, τρόπων διαφυγής από την πραγματικότητα. Ένας από αυτούς τους τρόπους είναι η προσκόλληση στο internet και τα video games.
Επίσης, παιδιά εσωστρεφή, με έλλειψη αυτοπεποίθησης, με προβλήματα στις σχέσεις με τους συνομηλίκους τους, που δεν έχουν εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους, που νιώθουν μειονεκτικά για την εμφάνιση ή την συμπεριφορά τους, είναι πιθανό να οδηγηθούν στον εθισμό από τον ηλεκτρονικό τους υπολογιστή.
Και τούτο διότι έχουν την ευκαιρία, μέσα από ένα απρόσωπο δίκτυο:
• να εκφραστούν ελεύθερα ή να υιοθετήσουν μια ψεύτικη ταυτότητα
• να νιώσουν ότι ανήκουν σε μια ομάδα
• να καταπολεμήσουν τη μοναξιά τους
• να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των άλλων και
• να ξεφύγουν από τη δύσκολη πραγματικότητα την οποία, ίσως, βιώνουν
Και όλα αυτά, από την καρέκλα του σπιτιού τους
Χωρίς κόπο και συναισθηματική επένδυση
Χωρίς ενοχές και έλεγχο.
Είναι όμως έτσι;
Μήπως αυτό είναι πλασματικό;
Μήπως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά;
Η ευθύνη για τις επιλογές ανήκει αποκλειστικά στον καθένα μας. Δε φταίει το διαδίκτυο για τις λανθασμένες επιλογές μας. Απλώς, χρειάζεται εκπαίδευση για σωστή χρήση του internet και συνειδητοποίηση των κινδύνων, που κρύβει η αλόγιστη ενασχόληση με αυτό.
70 παιδιά στο Αγλ. Κυριακού με συμπτώματα εξάρτησης από το Ιντερνετ
Εβδομήντα παιδιά εξαρτημένα από το Ιντερνετ, παρακολουθούνται αυτή την περίοδο στο ειδικό τμήμα που έχει δημιουργηθεί στο νοσοκομείο Παίδων Αγλαΐα Κυριακού για την απεξάρτηση των παιδιών και των εφήβων από το Διαδίκτυο.
Στο πρόβλημα της εξάρτησης των παιδιών από το Διαδίκτυο αναφέρθηκε στην ομιλία της η υφυπουργός Υγείας Φωτεινή Γεννηματά στο συνέδριο με θέμα την ασφαλή χρήση του Διαδικτύου για τα παιδιά, που οργάνωσαν σήμερα Δευτέρα στην Αθήνα το Ίδρυμα Νεότητας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου και η αντιπροσωπεία της ΕΕ στην Ελλάδα.
«'Ένα από τα σημαντικότατα προβλήματα που γνωρίζουμε και άμεσα και λόγω του Υπουργείου είναι η κατάχρηση στο Διαδίκτυο», είπε η υφυπουργός Υγείας Φώφη Γεννηματά.
Νέα μόδα η εξάρτηση από το ίντερνετ;
«Όλα χρειάζονται ένα μέτρο, συνέχισε. Ήδη στο νοσοκομείο Αγλαΐα Κυριακού παρακολουθούνται περίπου 70 παιδιά με συμπτώματα εξάρτησης από το διαδίκτυο. Μια νέα μόδα; Αυτή είναι η εποχή και οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε και αυτή την εξάρτηση όπως οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε και όλες τις άλλες γιατί τα παιδιά αυτά παραμελούν τις δραστηριότητες τους , τις υποχρεώσεις τους, την προσωπική τους φροντίδα, τις σχολικές υποχρεώσεις ακόμα και την επικοινωνία με συνομήλικους, με τα άλλα παιδιά».
Η ομιλία της υφυπουργού Υγείας Φώφης Γεννηματά έχει ως εξής:
« Το Διαδίκτυο είναι μια πηγή πολύτιμη, μια πολύτιμη πηγή γνώσης, ένα εργαλείο ενημέρωσης, ροής πληροφόρησης, επικοινωνίας, διασκέδασης. Γνωρίζουμε όμως ήδη τα σημαντικά προβλήματα που μπορούν να προκύψουν από την αλόγιστη χρήση και από την έλλειψη ενημέρωσης και πληροφόρησης ιδιαίτερα σε ότι αφορά τα παιδιά μας. Και γι αυτό πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί και ευαισθητοποιημένοι. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη από το 1999 έχει εντοπίσει, έχει κατανοήσει τα σημαντικά προβλήματα που μπορεί να έχει η χρήση του Διαδικτύου και πολλά προγράμματα τρέχουν από το 2000. Πανεπιστήμια, Οργανισμοί, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις εργάζονται με στόχο να ευαισθητοποιήσουν το κοινωνικό σύνολο και να οδηγηθούμε σ ένα ασφαλές διαδίκτυο.
Θύματα του Ιντερνετ τα παιδιά
Τα προβλήματα είναι πολλά. Πριν από όλα εγώ θα έλεγα ότι είναι η πρόσβαση των παιδιών μας σε επιβλαβές υλικό. Το ξέρουμε και το γνωρίζουμε ότι μπορούν να έχουν πρόσβαση σε υλικό ρατσιστικό, βίαιο, ένα υλικό που επηρεάζει τον ψυχισμό τους αλλά και την κριτική τους ικανότητα που σε αυτή την ευαίσθητη ηλικία βρίσκεται σε ανάπτυξη. Έπειτα όλοι γνωρίζουμε ότι το Διαδίκτυο το δημιουργούμε όλοι εμείς άρα το σύνολο των πληροφοριών που μπορεί να βρει κανείς σε αυτό δεν είναι πάντα αξιόπιστο. Κι ίσως για ένα θέμα που αφορά τον καιρό ή για θέματα καθημερινότητας να μην έχει τόσο μεγάλη σημασία, αλλά για παράδειγμα μια συμβουλή που δεν είναι έγκυρη σε θέματα υγείας μπορεί να έχει ολέθρια αποτελέσματα για τα παιδιά μας .
Η παρενόχληση μέσα από το διαδίκτυο
Ταυτόχρονα η παρενόχληση μέσα από το διαδίκτυο. Μπορούν τα παιδιά να πέσουν θύματα παιδοφιλικών κυκλωμάτων ή άλλων κακόβουλων ανθρώπων και ομάδων και έχει τόσο μεγάλη σημασία να είμαστε κοντά στα παιδιά, να είναι ενημερωμένα, να υπάρχει η δική μας επιμέλεια και η φροντίδα, να υπάρχει η σωστή πληροφόρηση ώστε να μπορούν τα ίδια να προστατευτούν, να μπορούν να ξεχωρίσουν ποια είναι η αξιόπιστη σελίδα στο διαδίκτυο .
«Σκέψου πριν δημοσιεύσεις»
Δε μπορώ βέβαια να μη σταθώ στο μήνυμα , το σύνθημα του σημερινού εορτασμού που είναι «Σκέψου πριν δημοσιεύσεις» κι αυτό αφορά πριν απ όλα και όλους εμάς τους ενήλικες γιατί πολλές φορές δημοσιεύουμε στο διαδίκτυο ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, προσωπικές σκέψεις, στιγμές, ειδήσεις , κρίσεις, φωτογραφίες που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε βάρος μας, σε βάρος των παιδιών μας πλήττοντας την αξιοπρέπεια μας.
Θα ήθελα να συγχαρώ για την πρωτοβουλία σας και για τις δράσεις σας πάνω απ όλα την Αρχιεπισκοπή Αθηνών , το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς διαδικτύου αλλά και την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα γιατί όλοι μαζί , μαζί με το γονεικό κίνημα , τα συναρμόδια υπουργεία , το υπουργείο Υγείας πρέπει να φτιάξουμε ένα δίκτυο που θα εξασφαλίζει το ασφαλές διαδίκτυο για μας και για τα παιδιά μας».
Εθισμός στο διαδίκτυο. Μια νέα μορφή εξάρτησης.
Το διαδίκτυο είναι η επανάσταση της εποχής μας. Μας εισάγει σ’ έναν «μαγικό» κόσμο απίστευτων δυνατοτήτων για ενημέρωση, επικοινωνία, ψυχαγωγία και αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο που διευκολύνει την ζωή μας. Παρ' όλα αυτά η μη συνετή χρήση του εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Ένας από αυτούς είναι ο εθισμός.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ανθρώπων που περνούν ατελείωτες ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή παίζοντας παιχνίδια, κυρίως παιχνίδια ενσάρκωσης ρόλων (MMORPG) ή τυχερά παιχνίδια, συνομιλούν με αγνώστους σε δωμάτια συζητήσεων (chatrooms), συμμετέχουν σε sites κοινωνικής δικτύωσης όπως π.χ. τα facebook, myspace και γενικά ασχολούνται με το διαδίκτυο σε τόσο μεγάλο βαθμό ώστε τελικά να επηρεάζεται αρνητικά η λειτουργικότητά τους, αλλά και η σωματική και ψυχική τους υγεία.
Στη χώρα μας μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει αρκετές έρευνες πάνω στο θέμα αυτό. Όσες έχουν γίνει αφορούν κυρίως εφήβους (Σιώμος, 2008) και φοιτητές (Φράγκος, 2009) και αναφέρουν ποσοστά εξάρτησης που αγγίζουν το 8,2% και το 7,2% αντίστοιχα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα ποσοστά αυτά είναι υψηλότερα από τα ποσοστά άλλων χωρών, όπως π.χ. της Νορβηγίας, στις οποίες το ποσοστό δικτύωσης του γενικού πληθυσμού στο διαδίκτυο είναι πολύ μεγαλύτερο. Αυτό πιθανώς οφείλεται στο γεγονός ότι στις χώρες αυτές η γνωριμία με το διαδίκτυο γίνεται στο πλαίσιο μιας συντονισμένης μαθησιακής διαδικασίας μέσα από την οποία τα παιδιά μαθαίνουν να το χρησιμοποιούν σωστά και ενημερώνονται για τους κινδύνους που εγκυμονεί η κατάχρηση. Αντίθετα στη χώρα μας η όλη διαδικασία βασιζόταν στην ατομική ενασχόληση του καθενός, με αποτέλεσμα να είναι πιο εύκολο ο χρήστης να πέσει θύμα εθισμού (Σιώμος).
Μερικά από τα συμπτώματα εθισμού είναι να θέλει κανείς να περνά όλο και περισσότερο χρόνο μπροστά στον υπολογιστή, να παραμελεί τους φίλους, την οικογένειά του και τις υποχρεώσεις του για να ασχοληθεί με το διαδίκτυο και πολλές φορές να ξενυχτά για να μένει συνδεδεμένος. Επίσης το άτομο που έχει εθιστεί αισθάνεται ευφορία όση ώρα βρίσκεται στον υπολογιστή, ενώ σε αντίθετη περίπτωση νιώθει θλιμμένος, κενός ή οξύθυμος. Αντιδρά με θυμό, όταν κάποιος τον διακόπτει από την διαδικτυακή του ενασχόληση, λέει ψέματα για το πόσες ώρες περνά στο διαδίκτυο και ενώ έχει πει ότι θα μειώσει το χρόνο που ασχολείται μ’ αυτό, δεν καταφέρνει να το κάνει πράξη.
Η υπερβολική ενασχόληση όμως με το διαδίκτυο και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, πέρα από κοινωνικά, μπορεί να προκαλέσει και σωματικά προβλήματα, όπως μυοσκελετικές παθήσεις (π.χ. σκολίωση), ξηροφθαλμία, αλλαγή των συνηθειών ύπνου, μειωμένη αθλητική δραστηριότητα ή παραμέληση της προσωπικής υγιεινής. Επίσης έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με την κατάθλιψη. Το πρόβλημα πάντως είναι συχνότερο στα αγόρια, σε άτομα που είναι πιο εσωστρεφή, με χαμηλή αυτοεκτίμηση και σε παιδιά των οποίων οι γονείς τους λείπουν πολλές ώρες από το σπίτι, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει έλεγχος.
Σε ό,τι αφορά βέβαια τους ανήλικους χρήστες, το μεγάλο εμπόδιο ως προς το να ελεγχθεί και να οριοθετηθεί η ενασχόλησή τους με το διαδίκτυο είναι το «τεχνολογικό χάσμα γενεών» που υπάρχει. Ένα μεγάλο ποσοστό των γονέων είναι «ψηφιακά αναλφάβητοι» και έτσι δεν γνωρίζουν πώς να προστατεύσουν τα παιδιά τους. Αυτό που μπορούν όμως να κάνουν οι γονείς είναι να βάλλουν ένα όριο ως προς τον αριθμό των ωρών που ασχολείται το παιδί τους με τον υπολογιστή (όχι πάνω από δυο ώρες την ημέρα, σύμφωνα με την Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία), να τοποθετούν τον υπολογιστή σε κοινόχρηστο χώρο (σαλόνι) ώστε να μην απομονώνεται το παιδί και να υπάρχει έλεγχος, να χρησιμοποιούν ειδικά φίλτρα ώστε να μην υπάρχει πρόσβαση σε ακατάλληλες ιστοσελίδες (με πορνογραφικό υλικό, βία κ.τ.λ.), να ενημερώνονται και οι ίδιοι για θέματα του διαδικτύου και να συζητάνε με τα παιδιά τους για τις διαδικτυακές τους δραστηριότητες, όπως ακριβώς θα έκαναν και για οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα.
Σε καμία περίπτωση όμως οι γονείς δεν θα πρέπει να δαιμονοποιήσουν το διαδίκτυο και να απαγορεύσουν στα παιδιά τους να ασχολούνται με αυτό. Αντίθετα θα πρέπει να τα εκπαιδεύσουν για το πώς να το χρησιμοποιούν σωστά. Όπως ανέφερε και σε μια συνέντευξή της η καθηγήτρια πληροφορικής κ. Ασλανίδου «δεν απαγορεύουμε στα παιδιά να περάσουν το πεζοδρόμιο, απλώς τα μαθαίνουμε πώς να περνούν με ασφάλεια».
Για περισσότερες πληροφορίες και συμβουλές για το θέμα αυτό μπορείτε να απευθυνθείτε:
Γραμμή Βοηθείας «ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΩ», με αριθμό 800 11 800 15 (χωρίς χρέωση). Απευθύνεται σε εφήβους και τις οικογένειές τους παρέχοντας υποστήριξη και συμβουλές για θέματα που σχετίζονται με τη χρήση του διαδικτύου, του κινητού τηλεφώνου και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Δευτέρα-Παρασκευή και ώρες 09:00-15:00.
Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης. Εξειδικευμένο ψυχιατρικό ιατρείο για την αντιμετώπιση του εθισμού παιδιών και εφήβων στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και στο διαδίκτυο. Tηλ. για ραντεβού: 2310.814.780, Δευτέρα-Παρασκευή και ώρες 10:00-13:00.
Το διαδίκτυο είναι η επανάσταση της εποχής μας. Μας εισάγει σ’ έναν «μαγικό» κόσμο απίστευτων δυνατοτήτων για ενημέρωση, επικοινωνία, ψυχαγωγία και αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο που διευκολύνει τη ζωή μας.
Παρόλα αυτά η μη συνετή χρήση του εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Ένας από αυτούς είναι ο εθισμός.
Ολοένα και περισσότερες είναι οι περιπτώσεις ανθρώπων, ενηλίκων και ανηλίκων, που ασχολούνται με το διαδίκτυο σε τόσο μεγάλο βαθμό ώστε τελικά να επηρεάζεται αρνητικά τόσο η λειτουργικότητά τους, όσο και η σωματική και ψυχική τους υγεία.
Μερικά από τα σημάδια εθισμού είναι να θέλει κανείς να περνά όλο και περισσότερο χρόνο μπροστά στον υπολογιστή, να παραμελεί τους φίλους, την οικογένειά του και τις υποχρεώσεις του για να ασχοληθεί με το διαδίκτυο και πολλές φορές να ξενυχτά για να μένει συνδεδεμένος. Επίσης το άτομο που έχει εθιστεί αισθάνεται ευφορία όση ώρα βρίσκεται στον υπολογιστή ενώ σε αντίθετη περίπτωση νιώθει θλιμμένος, κενός ή οξύθυμος. Αντιδρά με θυμό όταν κάποιος τον διακόπτει από την διαδικτυακή του ενασχόληση, λέει ψέματα για το πόσες ώρες περνά στο διαδίκτυο και ενώ έχει πει ότι θα μειώσει τον χρόνο που ασχολείται μ’ αυτό δεν καταφέρνει να το κάνει πράξη.
Η παθολογική ενασχόληση με το διαδίκτυο προκαλεί και μια σειρά άλλων προβλημάτων όπως αλλαγή των συνηθειών ύπνου, μυοσκελετικές παθήσεις, ξηροφθαλμία, μειωμένη αθλητική δραστηριότητα, παραμέληση της προσωπικής υγιεινής. Παράλληλα έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με την κατάθλιψη, χωρίς όμως να έχει αποδειχθεί αν ο εθισμός προκαλεί την κατάθλιψη ή αν οι άνθρωποι που πάσχουν από κατάθλιψη είναι πιο επιρρεπείς στον εθισμό. Το πρόβλημα πάντως είναι συχνότερο στα αγόρια και σε άτομα που είναι πιο εσωστρεφή, με χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Δυστυχώς στη χώρα μας μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει αρκετές έρευνες πάνω στο θέμα αυτό. Όσες έχουν γίνει αφορούν εφήβους (Σιώμος, 2008) και φοιτητές (Φράγκος, 2009) και αναφέρουν ποσοστά εξάρτησης που αγγίζουν το 8,2% και το 7,2% αντίστοιχα. Πάντως αξίζει να σημειωθεί ότι τα ποσοστά αυτά είναι υψηλότερα από τα ποσοστά άλλων χωρών, όπως π.χ. της Νορβηγίας, στις οποίες το ποσοστό δικτύωσης του γενικού πληθυσμού στο διαδίκτυο είναι πολύ μεγαλύτερο.
Αυτό πιθανώς οφείλεται στο γεγονός ότι στις χώρες αυτές η γνωριμία με το διαδίκτυο έγινε στο πλαίσιο μιας συντονισμένης μαθησιακής διαδικασίας μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας, μέσα από το οποίο τα παιδιά μαθαίνουν να χρησιμοποιούν σωστά τα διαδίκτυο, γνωρίζοντας τους κινδύνους που εγκυμονεί η κατάχρηση. Αντίθετα στη χώρα μας η ενασχόληση με το διαδίκτυο βασιζόταν στην ατομική ενασχόληση του κάθε χρήστη με αποτέλεσμα να είναι πιο εύκολο ο χρήστης να πέσει θύμα του εθισμού.
Το μεγάλο εμπόδιο για τους γονείς ως προς το να ελέγξουν και να οριοθετήσουν την ενασχόληση των παιδιών τους με το διαδίκτυο είναι το «τεχνολογικό» χάσμα γενεών που υπάρχει, αφού πολλοί από τους γονείς είναι «ψηφιακά αναλφάβητοι» και δεν γνωρίζουν πώς να προστατεύσουν τα παιδιά τους.
Παρόλα αυτά υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να κάνουν όπως: οριοθέτηση ως προς τον αριθμό των ωρών που ασχολείται το παιδί τους με τον υπολογιστή (όχι πάνω από δυο ώρες την ημέρα σύμφωνα με την Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία), ο υπολογιστής να τοποθετείται σε κοινόχρηστο χώρο (σαλόνι) ώστε να μην απομονώνεται το παιδί και να υπάρχει έλεγχος, να χρησιμοποιούνται ειδικά φίλτρα από τους γονείς ώστε να μην υπάρχει πρόσβαση σε ακατάλληλες ιστοσελίδες (με πορνογραφικό υλικό, βία κ.τ.λ.), ενασχόληση και ενημέρωση των γονέων για θέματα διαδικτύου, να συζητάνε με τα παιδιά τους για τις διαδικτυακές τους δραστηριότητες όπως θα έκαναν και για οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα.
Σε καμία περίπτωση όμως οι γονείς δεν θα πρέπει να δαιμονοποιήσουν το διαδίκτυο και να απαγορεύσουν στα παιδιά τους να ασχολούνται με αυτό. Αντίθετα θα πρέπει να τα εκπαιδεύσουν για το πώς να το χρησιμοποιούν σωστά. Όπως ανέφερε και σε μια συνέντευξή της η καθηγήτρια πληροφορικής κ. Ασλανίδου «δεν απαγορεύουμε στα παιδιά να περάσουν το πεζοδρόμιο, απλώς τα μαθαίνουμε πώς να περνούν με ασφάλεια».
Πηγή: e-psychology.gr
Εθισμός στο Διαδίκτυο, μια νέα μορφή εξάρτησης
Στις ήδη υπάρχουσες μορφές εξάρτησης και εθισμού, που αφορούν κατά βάση χρήση ουσιών, έρχεται να προστεθεί ο εθισμός σε ένα μέσο, που μάλιστα απαιτεί έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση από ειδικούς. Την περασμένη εβδομάδα η Επιτροπή Έρευνας και Τεχνολογίας συνεδρίασε προκειμένου να ενημερωθεί για τις διαστάσεις που λαμβάνει ο εθισμός στο Διαδίκτυο στη χώρα μας. Ο κ. Δημήτρης Καφετζής, καθηγητής Παιδιατρικής και διευθυντής της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β' Πανεπιστημιακής Παιδιατρικής Κλινικής και η κ. Άρτεμις Τσίτσικα, επιστημονική υπεύθυνος της Μονάδας, παρουσίασαν τα αποτελέσματα της πρώτης σχετικής έρευνας που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα παιδιών ηλικίας 15-16 ετών στην Αττική.
Στα βασικότερα συμπεράσματα της έρευνας συγκαταλέγεται, μεταξύ άλλων, ότι ποσοστό 1% των εφήβων είναι εθισμένοι στο Διαδίκτυο, ενώ 20% βρίσκεται ένα βήμα πριν τον εθισμό, ενώ η υπέρβαση των δέκα ωρών εβδομαδιαίας ενασχόλησης μπορεί να οδηγήσει σε εθισμό.
Νέα μορφή εξάρτησης ο εθισμός στο Διαδίκτυο
Ο εθισμός στο Διαδίκτυο είναι μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης, η οποία βρίσκεται υπό εξέταση από την επιστημονική κοινότητα προκειμένου να οριοθετηθεί, αφού, όπως αναφέρει η κυρία Ίλια Θεοτοκά, κλινική ψυχολόγος και παιδοψυχολόγος, η εξάρτηση από το Ίντερνετ δεν είναι ακόμη μια κλινική οντότητα που συναντάμε σε εγχειρίδια ψυχιατρικά.
Η επιστημονική υπεύθυνος της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β' Πανεπιστημιακής Παιδιατρικής Κλινικής, κ. Άρτεμις Τσίτσικα ορίζει αυτή τη μορφή εθισμού ως την «ενασχόληση με το Ίντερνετ για άντληση αισθήματος ικανοποίησης που συνοδεύεται με αύξηση του χρόνου που καταναλώνεται για την άντληση αυτού του αισθήματος».
Η ενασχόληση αυτή συνοδεύεται από επιπλέον συμπτώματα που σχετίζονται κυρίως με τη μη ενασχόληση με άλλες δραστηριότητες. Επιγραμματικά, μερικά συμπτώματα του εθισμού εφήβων στο Διαδίκτυο, σύμφωνα με την κλινική ψυχολόγο και παιδοψυχολόγο κ. Ίλια Θεοτοκά, είναι η αδιαφορία για άλλες δραστηριότητες, η μειωμένη επίδοση στο σχολείο λόγω των πολλών ωρών που περνάει ο έφηβος στο Ίντερνετ, ενώ σε προχωρημένες περιπτώσεις ο έφηβος δεν κοιμάται, παραμελεί την προσωπική του υγιεινή αλλά και αδυναμία να σταματήσει την ενασχόληση αυτή την ώρα που έχει ορίσει ο ίδιος.
Το Ίντερνετ έχει την ικανότητα να καλύψει συγκεκριμένες ψυχολογικές ανάγκες ενός ατόμου. Ένα από τα χαρακτηριστικά του μέσου που προκύπτει από τη φύση του είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει μια «ιδανική κατάσταση εαυτού», όπως ορίζει η κ. Θεοτοκά, όπου το άτομο μπορεί να εξερευνήσει διάφορες πτυχές της προσωπικότητας του χωρίς να περιορισμούς και συνέπειες.
Στο Διαδίκτυο δεν υπάρχουν άμεσες συνέπειες των πράξεων, ο χρήστης μπορεί να μπει και να βγει όποτε θέλει, ενώ μπορεί να καλύψει την όποια εξωτερική εμφάνιση, αφού δεν υπάρχει, πολλές φορές, οπτική επαφή. Ταυτόχρονα, ο έφηβος μπορεί να ενσαρκώσει διαφορετικούς ρόλους, ή να υιοθετήσει διαφορετικές ταυτότητες ανάλογα με την εκάστοτε διαδικτυακή εμπειρία, εξαιτίας της ανωνυμίας, που συνιστά κατεξοχήν χαρακτηριστικό του Διαδικτύου.
Συνδυασμός παραγόντων οδηγεί στον εθισμό
Σε ότι αφορά τους παράγοντες που οδηγούν στον εθισμό του εφήβου στο Διαδίκτυο, η κ. Θεοτοκά ξεκαθαρίζει αρχικά ότι η εξάρτηση μπορεί να είναι το αποτέλεσμα άλλων ψυχικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας και κοινωνική φοβία, μεταξύ άλλων.
Εξάλλου, το θέμα της «συνοσηρότητας», της ταυτόχρονης ύπαρξης δηλαδή άλλων διαταραχών που έχουν ως αποτέλεσμα τη συγκεκριμένη εξάρτηση είναι ζήτημα που εξετάζεται και στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας, όπως μας εξηγεί η κ. Τσίτσικα: «Βλέπουμε ότι μπορεί να υπάρχει κατάθλιψη, υπέρ - κινητικότητα και διάσπαση προσοχής ή και αυτιστική συμπεριφορά». Μάλιστα, τονίζει η επιστημονική υπεύθυνος της Μ.Ε.Υ., σε κάποιες από τις περιπτώσεις αυτές μπορεί να χρειαστεί και φαρμακοθεραπεία προκειμένου να αντιμετωπιστούν παράλληλα οι δύο διαταραχές.
Από τις περιπτώσεις των παιδιών με τα οποία έχει μέχρι σήμερα ασχοληθεί η Μ.Ε.Υ., το ένα τρίτο ανταποκρίθηκε πολύ θετικά, ειδικά όταν η εξάρτηση βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο. Όπως αναλύει η κ. Τσίτσικα, κατά τη διάρκεια της θεραπείας δε διακόπτεται η χρήση, αλλά ο έφηβος μαθαίνει να θέτει όρια στη χρήση και να αρχίσει και πάλι την ενασχόληση με άλλες δραστηριότητες. Η παρακολούθηση κάθε περίπτωσης γίνεται από τετραμελή ομάδα στην οποία συμμετέχουν παιδίατρος, παιδοψυχίατρος, παιδοψυχολόγος και οικογενειακός σύμβουλος.
Όπως με κάθε μορφής διαταραχή, δεν λείπουν τα ακραία περιστατικά, όπου ο έφηβος δεν παραμελεί απλά το περιβάλλον του, αλλά τον ίδιο του τον εαυτό, διακυβεύοντας ακόμη και τη σωματική του υγεία. Έτσι, εκτός από περιπτώσεις παιδιών που είχαν χαθεί για ολόκληρα 24ωρα σε Ίντερνετ καφέ και που εκδήλωσαν βίαιες συμπεριφορές, η Μονάδα Εφηβικής Υγείας βρέθηκε μπροστά σε παιδιά που παραμελούσαν την προσωπική τους υγιεινή, τη διατροφή τους, παραμελούσαν τον εαυτό τους σε τέτοιο σημείο που δεν άλλαζαν καν ρούχα για μέρες.
Πρώτα απ' όλα να εκπαιδευτούν οι γονείς
Το σημαντικότερο πράγμα που θα χρειαστεί να κάνουν οι γονείς προκειμένου να μπορέσουν να ελέγξουν αποτελεσματικά τη χρήση του Διαδικτύου από τα παιδιά τους, είναι να γνωρίσουν οι ίδιοι το μέσο. Προς το παρόν, όπως ανέλυσε η κ. Θεοτοκά, οι γονείς δε γνωρίζουν το μέσο και επιπλέον δε φαίνονται διατεθειμένοι να έλθουν σε επαφή με το Διαδίκτυο, ενώ ταυτόχρονα δεν ενδιαφέρονται για τις δραστηριότητες των παιδιών τους στο Ίντερνετ.
Ταυτόχρονα, οι γονείς θα πρέπει κάποιες φορές να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο μαζί με το παιδί, ώστε να του δίνουν τις απαραίτητες κατευθύνσεις, ενώ η εγκατάσταση κάποιων φίλτρων στον υπολογιστή μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση ακατάλληλων για το παιδί ιστοσελίδων.
Επιπλέον, όπως τονίζει η κ. Τσίτσικα, είναι απαραίτητο να έχουν τεθεί κάποιες βάσεις όταν το παιδί φτάνει στην εφηβεία, να υπάρχουν δηλαδή όρια. Για να υπάρξουν ωστόσο όρια θα πρέπει να οι γονείς να μπορούν να διαθέσουν τον απαραίτητο χρόνο, αφού είναι δύσκολο για ενοχικούς γονείς να θέσουν όρια.
Σε πιο πρακτικό επίπεδο, ο υπολογιστής είναι καλό να βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο και όχι στο δωμάτιο του παιδιού, ώστε να ελέγχεται διακριτικά η δραστηριότητα του παιδιού στο Ίντερνετ. Ενώ, τέλος, οι γονείς θα πρέπει να συζητούν για τις διαδικτυακές διαδρομές του παιδιού τους, ώστε να έχουν πάντοτε ενημέρωση για τις ιστοσελίδες που επισκέπτεται, τα άτομα με τα οποία συνομιλεί και τις πληροφορίες που ανταλλάσσει με άλλα άτομα.
Η υπερβολική χρήση του Διαδικτύου οδηγεί στον ΕΘΙΣΜΟ
του Σπύρου Μανουσέλη
Είναι ηλικίας από 12 έως 24 ετών, κυρίως αγόρια. Κάθονται κατά μέσο όρο 17 ώρες την ημέρα μπροστά στον υπολογιστή τους παίζοντας ηλεκτρονικά παιχνίδια, σερφάροντας στο Διαδίκτυο ή συνομιλώντας με τους κυβερνοφίλους τους. Πολλές φορές ξεχνάνε να φάνε ή να φροντίσουν τον εαυτό τους και έχουν χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο. Πραγματικούς φίλους δεν έχουν. Υποφέρουν από αϋπνία και μπορεί να γίνουν επιθετικοί αν κάποιος τολμήσει να τους στερήσει την αγαπημένη τους ενασχόληση.
Είναι οι «διαδικτυομανείς», άτομα που παρουσιάζουν μια νέα μορφή εξάρτησης, την εξάρτηση από τον κυβερνοχώρο, που απειλεί τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική τους υγεία. Η ολοκληρωτική καταβύθιση στην εικονική πραγματικότητα είναι ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο, που τα τελευταία χρόνια εξαπλώνεται με ταχύτατους ρυθμούς σε άτομα κυρίως νεαρής ηλικίας, τα οποία είναι πιο ευάλωτα στις πάσης φύσεως «μόδες» που εύκολα εξελίσσονται σε πραγματικές εξαρτήσεις. Είναι μάλιστα τόσο ισχυρή η γοητεία που ασκεί το ηλεκτρονικό μέσο στον υπό διαμόρφωση πνευματικό και συναισθηματικό κόσμο του εφήβου, ώστε κάθε προσπάθεια των γονέων να βάλουν φρένο σε αυτή την πρωτόγνωρη μορφή εξάρτησης αντιμετωπίζεται συχνά με υπερβολικά ξεσπάσματα θυμού ή ακόμη και βίας από την πλευρά των εφήβων.
Ο κυβερνοεθισμός δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί επίσημα από την παγκόσμια ψυχιατρική κοινότητα ως ψυχική ασθένεια, ωστόσο οι περισσότεροι ειδικοί ήδη κάνουν λόγο για μια νέα μορφή εξάρτησης (addiction), η οποία έχει πολλά από τα τυπικά χαρακτηριστικά άλλων, «αναγνωρισμένων» μορφών ψυχοσωματικής εξάρτησης, όπως π.χ. η εξάρτηση από τα ναρκωτικά: εθισμός, σύνδρομο στέρησης, απομόνωση, χαμηλή σχολική επίδοση, παραμέληση της σωματικής υγιεινής, αϋπνία, κόπωση, έλλειψη ενδιαφέροντος για τον εαυτό σου και τους άλλους, επιθετική συμπεριφορά, τάσεις αυτοκτονίας.
Στην Ευρώπη ολοένα και περισσότερες χώρες προχωρούν στη δημιουργία θεραπευτικών προγραμμάτων απεξάρτησης από την «κυβερνομανία», την πολύωρη και σχεδόν αποκλειστική ενασχόληση με την εικονική πραγματικότητα του κυβερνοχώρου.
Η πρώτη κλινική αποτοξίνωσης από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια δημιουργήθηκε στο Άμστερνταμ το 2006. Και πρόσφατα μια μεγάλη ψυχιατρική κλινική στο Λονδίνο, το Capio Nightingale Hospital, δημιούργησε ένα νέο θεραπευτικό πρόγραμμα αποκλειστικά για εφήβους που εκδηλώνουν τα τυπικά συμπτώματα του εθισμού στον υπολογιστή. Η βρετανική κλινική, η οποία ήδη παρέχει συμβουλευτική και θεραπευτική βοήθεια σε άτομα που πάσχουν από άλλες εξαρτήσεις, όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ ή η χαρτοπαιξία, προχώρησε στη δημιουργία του νέου τμήματος εξαιτίας της αυξανόμενης ζήτησης για βοήθεια από μεγάλη μερίδα γονέων, οι οποίοι έρχονται αντιμέτωποι με ένα πρόβλημα το οποίο αδυνατούν να αντιμετωπίσουν μόνοι τους. Η θεραπεία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, ατομικές και οικογενειακές συνεδρίες με ψυχιάτρους και ψυχολόγους, σωματική άσκηση στην ύπαιθρο, μαθήματα ατομικής υγιεινής και κοινωνικής συναναστροφής.
Και στην Ελλάδα τι γίνεται με τα άτομα που υποφέρουν από διαδικτυακή εξάρτηση; Γιατί βέβαια και στον τόπο μας έχουν καταγραφεί πολλά περιστατικά κυβερνοεξάρτησης. Ήδη από το 2008, η Μονάδα Εφηβικής Ιατρικής της Β’ Πανεπιστημιακής Παιδιατρικής Κλινικής στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού» αντιμετώπισε 20 περιπτώσεις εφήβων με συμπτώματα κυβερνοεθισμού.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο πρώτο Πανελλήνιο Διεπιστημονικό Συνέδριο για την Έρευνα, την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση των Κινδύνων στη Χρήση του Διαδικτύου, που πραγματοποιήθηκε στη Λάρισα τον Νοέμβριο του 2009 με πρωτοβουλία της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο, στη Θεσσαλία το ποσοστό των εθισμένων στο Διαδίκτυο εφήβων ανέρχεται σε 8,2%, ενώ σε πιο ακριτικές περιοχές, όπως η Κως και η Χίος, τα ποσοστά αγγίζουν το 11,3% και 15% αντίστοιχα. Όσο για τις μεγαλουπόλεις, Αθήνα και Θεσσαλονίκη, δεν υπάρχουν ακόμη εκτενείς μελέτες. Πάντως, σύμφωνα με την εκτίμηση του δόκτωρα Κωνσταντίνου Σιώμου, προέδρου της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο, που εδρεύει στη Λάρισα, τα
ποσοστά αυτά τοποθετούν τη χώρα μας, μαζί με την Κίνα, την Ταϊβάν και τη Ν. Κορέα, στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά εφήβων εθισμένων στο Διαδίκτυο!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου